Неліктен антибиотиктерді шамадан тыс қолдануға болмайды?

Жыл сайын 18 қарашада — 15 жыл бұрын басталған антибиотиктер туралы Еуропалық хабардарлық күні атап өтіледі. Оның мақсаты — науқастар мен медицина қызметкерлерінің арасында антибиотиктер туралы хабардарлықты арттыру, олардың не екенін, қандай ауруларда қолданылатынын және ең бастысы неліктен оларды шамадан тыс қолдануға болмайтынын түсіндіру.

Көпшілігіміз өмірімізде кем дегенде бір рет антибиотиктер қабылдадық, бірақ осы дәрілер тобы туралы не білеміз?

Антибиотиктер дегеніміз не — қысқаша түсініктеме

Антибиотиктер — бұл негізінен табиғи заттар (қазіргі кезде оларды химиялық жолмен де өндіреді және олар химиялық модификацияға ұшырайды), оларды микроорганизмдер (бактериялар мен зеңдер) өзге, бәсекелес микроорганизмдермен күресу үшін бөледі. Антибиотиктердің бұл қасиеті медицинада бактериялармен шақырылған ауруларды емдеу үшін қолданылады. Антибиотиктер бактериялардың көбеюін тежеуі немесе оларды толық жоюы мүмкін. Екі жағдайда да антибиотиктер ағзаға инфекциямен күресуге және сауығуға көмектеседі. Маңыздылығына байланысты олар соңғы онжылдықтарда жиі шамадан тыс қолданылып келеді.

Антибиотиктер туралы негізгі деректер

Антибиотиктер туралы хабардарлық күніне арналған білім беру бағдарламасының бөлігі ретінде денсаулық сақтау ұйымдары осы дәрілік заттар тобы туралы әркім білуі және есте сақтауы тиіс ең маңызды ақпаратты ұсынады, себебі бұл біздің әрқайсымыздың және тұтастай алғанда қоғамның денсаулығы үшін өте маңызды:

• Антибиотиктер туралы хабардарлық пен білім қоғамдық денсаулық үшін шешуші маңызға ие,
• Антибиотиктер тек бактериялық инфекцияларға әсер етеді,
• Антибиотиктер тұмау, суық тию, фарингит, бронхит сияқты вирустық ауруларды емдемейді,
• Дұрыс тағайындау антибиотиктердің шамадан тыс қолданылуын болдырмауға көмектеседі,
• Артық немесе дұрыс емес қолдану антибиотиктерге төзімділіктің өсуіне әкеледі.
• Әрқайсымыз антибиотиктердің болашақта тиімді болуына жауаптымыз,
• Антибиотиктерді тек дәрігер тағайындағанда ғана қабылдаңыз,
• Дәрігер көрсеткен дозаны және емдеу ұзақтығын қатаң сақтаңыз,
• Антибиотиктерді тек рецепт арқылы қолданыңыз, бұрынғы емнен қалған немесе дәріханадан рецептсіз алынған антибиотиктерді қолданбаңыз.

Антибиотиктерге төзімділік дегеніміз не?

Бірінші антибиотик — пенициллин ашылғаннан бері (оған жуырда 100 жыл толады) 150-ден астам жаңа антибиотик түрі жасалды, олардың арқасында миллиондаған адамдардың өмірі сақталды. Бұл дәрілер тобының арқасында бұрын өлімге әкелетін аурулар бүгінде толық емделеді. Дегенмен, антибиотиктерді кеңінен қолданудың көптеген артықшылықтарымен қатар, қауіптері де бар.

Терапияда антибиотиктерді тым жиі және орынсыз пайдалану (мысалы, вирустық аурулар кезінде), сондай-ақ оларды ветеринария мен ауыл шаруашылығында қолдану нәтижесінде микроорганизмдерде дәріге төзімділік деп аталатын қорғаныс механизмдері қалыптасты, бұл оларға антибиотиктердің әсерінен қорғануға көмектеседі. Осылайша көптеген белгілі антибиотиктерге төзімді супербактериялар пайда болды және олар адам денсаулығы мен өміріне нақты қауіп төндіруде, бұл жағдай қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы дағдарысқа және микробтарға қарсы дәрілерге жаһандық төзімділіктің өсуіне алып келуі мүмкін.

Біз антибиотиктерге төзімділіктің дамуына қалай үлес қосамыз?

Біз бәріміз бактериялардың антибиотиктерге төзімділігінің артуына ықпал етеміз, бұл ең алдымен қауіпті білмеу және бағаламау салдарынан болады.

Қазіргі жағдай негізінен келесі себептерге байланысты туындады:

• Антибиотиктерді шамадан тыс және орынсыз қолдану, әсіресе вирус тудырған ауруларды емдеу кезінде, олар мұндай инфекцияларға әсер етпейді,
• Дәрігер нұсқауларын сақтамау, мысалы, емді мерзімінен бұрын тоқтату немесе дәрі қабылдау өткізіп алу,
• Дәрігермен кеңеспей антибиотиктерді қолдану, мысалы, алдыңғы емнен қалғанын,
• Бактерияның нақты түріне сай келмейтін антибиотиктерді тағайындау, антибиотикограмма — қандай препаратты қолдану керектігін анықтайтын арнайы зертханалық талдау, жасамай емді бастау.

Вирусты инфекция болған кезде не істеу керек?

Ересектердегі маусымдық инфекциялардың басым көпшілігі вирустармен шақырылатынын есте сақтаған жөн, сондықтан да антибиотиктер көмектеспейді. Мұндай жағдайларда, бұрын талқылағанымыздай, симптоматикалық емдеу ұсынылады.

Негізгі себепті емдеудің тиімді әдісі жоқ, бірақ алдын алу шарасы ретінде иммундық жүйені нығайтатын және ағзаға инфекциямен күресуге көмектесетін өсімдік негізіндегі дәрілерді қарастыруға болады.