Тамақ ауырған кезде не істеу керек?

Тамақтың ауыруы — ересектер мен балаларда жиі кездесетін жағымсыз сезімдердің бірі. Күзгі суық тию, вирустық инфекциялар, балмұздақтан немесе кондиционерден кейінгі суықтап қалу — мұның бәрі шырышты қабықтың қабынуына әкелуі мүмкін. Бастапқыда бұл зиянсыз болып көрінуі мүмкін, бірақ алғашқы белгілерге көңіл бөлінбесе, ауырсыну күшейіп, дене қызуы мен жалпы әлсіздік пайда болады. Тамақ ауырғанда не істеу керек екенін түсіну үшін, ең алдымен, бұл жайсыздықтың неден пайда болатынын және жағдайды қауіпсіз түрде қалай жеңілдетуге болатынын анықтау маңызды.

Неліктен тамақ ауырады?

Көп жағдайда ауырсыну шырышты қабыққа қоздырғыштар - вирустар немесе бактериялар түскеннен болады. Оларға жауап ретінде ағза қорғаныс реакциясын қосып, қабыну дамиды. Бұл қабыну қызару, ісіну, құрғақтық немесе жыбырлау сезімімен байқалады. Вирустық себептердің ішінде риновирустар, аденовирустар, коронавирус, тұмау және парагрипп вирустары, Эпштейн-Барр вирусы және қарапайым герпес вирусы ерекшеленеді. Осы қоздырғыштар фарингит, тонзиллит, ларингит және жоғарғы тыныс жолдарының басқа ауруларын тудырады.

Бактериялық себептер — стрептококктар (әсіресе А тобы), стафилококктар, пневмококктар және гемофильді таяқша. Кейде тамақтың қабынуы зеңдік инфекциядан — яғни кандидозды фарингиттен пайда болуы мүмкін. Кей жағдайларда ауырсыну микробтармен байланысты болмайды. Мысалы, дауыс байламдарына шамадан күш түсіру, аллергия немесе құрғақ не лас ауамен тыныс алу кезінде байқалады.

Кейде тамақтың ауырсынуы асқазан рефлюксі сияқты жүйелік аурулардың белгісі болуы мүмкін, бұл кезде асқазанның қышқылды құрамы көмейдің шырышты қабығын тітіркендіреді. Сондықтан ұзаққа созылған жайсыздықты елемей қалмай, дәрігерге қаралу маңызды, себебі ол ауыр аурудың белгісі болуы ықтимал.

Қай уақытта ем қажет екендігі қалай білуге болады?

Егер тамақтағы ауырсыну ұзақ уақыт басылмаса, жұтынғанда күшейсе, бадамша бездерінде ақ жабынды пайда болса, дене қызуы көтерілсе — бұл дәрігердің көмегінсіз болмайтынын білдіретін белгілер. Аурудың вирус арқылы немесе бактерия арқылы пайда болғанын өздігінен анықтау мүмкін емес, ал дәл осы себеп емдеу тәсілін және тамаққа арналған дәрілердің қай түрлерінің тиімді болатынын анықтайды.

Дәрігер тамақты қарап, қабыну дәрежесін бағалайды және қажет болса, қосымша тексерулер тағайындайды. Кейде жұтқыншақтан жағынды немесе стрептококкке экспресс-тест қажет болады. Тек содан кейін ғана ең тиімді тамаққа арналған ем таңдалып, сауығу жылдамдайды.

Тамақ ауруы кезіндегі алғашқы көмек

Ауырсыну әлі жеңіл болғанда, тамақтағы жыбырлау мен қышуды қарапайым тәсілдермен азайтуға болады. Мұндағы мақсат — шырышты қабықтың тітіркенуін басу және қабынудың дамуын болдырмау.

1. Жылы сұйықтық ішу. Бұл құрғаған шырышты қабықты ылғалдандыруға көмектеседі. Ең дұрысы су, шөп шайлары, морс немесе компот ішу. Көп адамды тамақ ауырғанда суық сусындарды ішуге бола ма деген сұрақ қызықтырады. Бұл жағдайға байланысты. Салқын сусын ісінуді азайтып, ауырсынуды бәсеңдетуі мүмкін, бірақ тым мұздай сұйықтық тамырлардың түйілуін күшейтіп, жазылуды баяулатуы ықтимал.
2. Тамақты шаю. Ауырсынуды жеңілдетудің ең қарапайым әрі тиімді тәсілдерінің бірі — тамақты шаю. Ол аздап дезинфекция жасап, тітіркенуді азайтады. Тамақты немен шаю керектігі туралы төменде жеке тоқталамыз.
3. Дауысқа демалыс беру. Тітіркенген дауыс байламдары тынығуды қажет етеді. Егер дауыс қарлықса немесе мүлде шықпай қалса, сөйлеспей тыныштық сақтау маңызды, әйтпесе жағдай қиындайды.
4. Дәріханада сатылатын мұзкәмпиттер мен пастилкалар. Тамақтағы жыбырлау мен ауырсынуды азайту үшін қабынуға қарсы және жұмсартқыш әсері бар мұзкәмпиттерді қолдануға болады.

Тамақ ауырғанда үй жағдайында қалай көмектесуге болады?

Тамақ ауырғанда әдеттегі өмір ырғағынан шықпай, үй жағдайында тез жазылудың жолдары бар ма? Дәл бір әмбебап шешім жоқ, бірақ жазылу процесін тездететін жалпы қағидалар бар. Көп жағдайда дұрыс күтімнің өзі қабынуды басуда жеткілікті. Ең бастысы — ағзаны шамадан тыс жүктемей, шырышты қабыққа қалпына келуге мүмкіндік беру.

Үй жағдайындағы пайдалы шаралар:

• ең қолайлы ауаның ылғалдылығын ұстап тұру (50–60 % шамасында);
• ұйқы және демалыс режимін сақтау;
• тоңып қалмау;
• шаң, темекі түтіні және басқа тітіркендіргіштерден аулақ болу;
• жылы бу арқылы ингаляция жасау;
• жеңіл тамақтану — ащы, тым ыстық немесе қышқыл тағамнан бас тарту

Тамаққа арналған пастилкалар, спрейлер немесе ерітінділер ауырсынуды жеңілдетеді, ал тамақтағы құрғақтық пен жыбырлау кезінде соруға арналған таблеткалар жақсы көмектеседі.

Маңыздысы, кез келген дәріні, тіпті таныс дәрілерді де, ойланып қолдану керек. Әсіресе балаларға арналған жағдайда, дозасын және басқа дәрілермен үйлесімділігін нақтылау қажет.

Үй жағдайында тамақты шаю

Тамақты шаю — белгілерді жеңілдетудің ең тиімді және қарапайым тәсілдерінің бірі. Егер дәріханалық құралдар болмаса, ерітіндіні өзіңізге де дайындап алуға болады. Мұнда орынды сұрақ туады — тамақты үй жағдайында немен шаюға болады.

1. Тұзды ерітінді. 1 шай қасық тұзды бір стақан жылы суға ерітіңіз. Бұл ісінуді азайтып, шырышты жұмсартады және ауырсынуды жеңілдетеді.
2. Тұз бен содалы ерітінді. ½ шай қасық тұз және ½ шай қасық сода бір стақан суға. Мұндай ерітінді қышқылдықты бейтараптандырып, тітіркенуді азайтады.
3. Шөп тұнбасы. Түймедақ, қырмызыгүл, сәлбен, итошаған, жөке — 1–2 шай қасық шөпке бір стақан қайнаған су құйып, тұндырып, салқындатқаннан кейін шаю.

Бұл ерітінділер жұмсақ әсер етеді.

Бұл процедура зиянын тигізбей, керісінше тамақтағы ауырсынуды басуы үшін бірнеше ережені сақтау керек:

• ерітінді жылы, бірақ ыстық емес, жайлы болуы керек;
• әр процедура кем дегенде 30 секундқа созылуы тиіс;
• күніне 3–5 рет шаю ұсынылады;
• ерітіндіні әр жолы жаңадан дайындау керек, келесі күнге қалдыруға болмайды;
• ерітіндіні жұтпау керек, әсіресе құрамында антисептик немесе ішке ішуге арналмаған заттар болса;
• тым қою ерітінді жасамаңыз — тұз немесе сода мөлшерінің артық болуы шырышты қабықты тітіркендіреді;
• марганцовка, спирт, йод сияқты агрессивті заттарды қолдануға болмайды.

Айта кетерлігі, кей мамандар тұз бен содалы ерітіндімен жиі шаюдың өзі шырышты қабықты құрғатып, жазылуды баяулатуы мүмкін деп ескертеді.

Сондықтан халықтық әдістер тек жеңіл түрінде ғана қолданылады. Егер белгілер айқын немесе ауыр болса, тамақты немен шаю керек деп ұзақ ойланбай, тезірек дәрігерге қаралған дұрыс.

Баланың тамағы ауырған кезде не істеу керек?

Баланың ағзасы өте сезімтал, сондықтан қабыну тезірек дамиды. Сол себепті тамаққа арналған дәрілерді балаға мұқият және жеке таңдау қажет. Кішкентай балаларға жұмсақ әсер ететін спрейлер, шәрбаттар, ингаляциялар және егер бала өзі қауіпсіз түрде жасай алса тамақ шаю әдісі қолайлы. Көп ата-аналар баланың тамағын немен өңдеуге болады деп сұрайды — ең қауіпсізі спиртсіз, өсімдік сығындылары бар дәрілер, бірақ міндетті түрде дәрігердің бақылауымен қолдану керек.

Қай кезде шұғыл түрде дәрігерге жүгіну керек?

Тамақты емдеуді кейінге қалдырмай, маманға сеніп тапсыру керек жағдайлар болады. қауіпті белгілер:

• ауырсыну бір аптадан ұзаққа созылса;
• бөртпе пайла болып, тыныс алу немесе жұтыну қиындаса;
• мойындағы лимфа түйіндері үлкейсе немесе жоғары қызу сақталса;
• ауырсыну жиі қайталанса.

Мұндай белгілер созылмалы аурулардың, асқынулардың немесе ауыр бактериялық инфекциялардың белгісі болуы мүмкін. Дәрігер себепті анықтап, дұрыс ем тағайындайды. Мысалы, бактериялық ауру кезінде антибиотиктер қажет болуы мүмкін.

Қорытынды

Қалай тез тамақтағы ауырсынуды емдеуге болады деген сұраққа нақты бір жауап жоқ. Бірақ сауатты тәсіл ауырсынуды жеңілдетіп қана қоймай, асқынулардың алдын алуға көмектеседі. Жайлы микроклимат, сұйықтықты көп ішу, тыныштық режимі, тамақты ұқыпты түрде шаю және уақытылы дәрігер кеңесі — мұның бәрі сауығудың негізгі бөлігі. Есіңізде болсын, кез келген тамаққа арналған дәрілер — тек кешенді емнің бір бөлігі ғана, ең бастысы ағзаңыздың белгілеріне мұқият қарап, өз денсаулығыңызға жауапкершілікпен қарау керек.